ÖFKE DUYGUSU VE SALDIRGAN DAVRANIŞLAR

Öfke, tüm diğer duygular gibi insanda var olması gereken sağlıklı bir duygudur. Öfke, kişiler arası ilişkiler ve benliğimizi yıkıcı şekilde etkileyecek kadar kontrolden çıktığında problem olarak görülmektedir. Yani öfkenin kendisi değil o duygu sonrasında ortaya çıkan davranışlar olumsuz olduğunda problemdir. Bu durumda öfke kontrolü diye bahsedilen yaygın kanının aksine kontrol edilmesi gereken öfke değil öfke sonrası oluşan olumsuz davranışlardır.

Öfke dışsal nedenlerden kaynaklanabildiği gibi (arkadaşımızla fikir ayrılığı yaşamak) içsel sebeplerle de (kardeşimizi kıskanmak) hissedilebilir. Öfkeyi ifade etmenin yolu genellikle saldırgan davranışlar olarak bilinse de öfkeyi ifade etmek başka yollarla da mümkündür ve bunları öğrenmeye ihtiyaç vardır.

Genellikle öfke anında yapılmaya çalışılan öfkemizi bastırmak; öfkelendiğimiz durumları konuşmamak, bunları paylaşmamak anlamına gelmektedir. Ancak bu durum daha sonra daha büyük sorunlara neden olur. Çünkü bastırıp itelemeye çalıştığımız her duygu ve düşünce eninde sonunda ortaya çıkacaktır ve bu istemsiz ortaya çıkışlar genellikle yanlış ve sağlıksız yoldan kendini gösterecektir

Diğer bir öfkeyi kontrol etme yolu olarak öfkeyi olduğu gibi ifade etmeye çalışmak da doğru bir adım değildir. Öfkeyi olduğu gibi ifade etmek kendimize veya başkalarına karşı öfkemizi saldırganlıkla göstermek anlamına gelir. Öfkeyi o an olduğu gibi ifade etmek pişmanlık ve suçluluk duyguları yaşatır. Haklıyken haksız duruma düşebiliriz.

Öfke anında yapılması gereken; sözel veya fiziksel saldırganlık boyutunda tepki vermeyip sakinleşmeyi beklemek ve daha sonra bunun üzerinde konuşarak duygu ve düşüncelerimizi doğru şekilde belirtmektir.

İfade edilmeyen öfke, başka sorunlara yol açabileceğinden dolayı kimseyi incitmeden doğru ifade etmenin yollarını öğrenmek herkes için sağlıklı olandır. Öfkeyi doğru ifade etmenin ilk şartı kişinin ihtiyacının ne olduğunu net bir şekilde bilmesidir. Bu nedenle gerçekten neye, neden öfkelendiğimizi mutlaka düşünmeli ve nedeni çözümledikten sonra harekete geçmeliyiz.

Öfkelendiğimizi hissettiğimiz an yapabileceklerimizden bazıları şu şekilde özetlenebilir;

·        Kendinize, öfkenizi fark etmek için izin verin. "Ben şu anda çok öfkeliyim" deyin ve şunları yapın:

10'a kadar sayın ve sakinleşin; 1,2, sakin ol, 3,4 sakinol... Derin derin nefes alın ve yavaş yavaşverin. Bunları yaparsanız kan basıncınız düşer rahatlarsınız. Öfkeyle hareket etmeyin. Sakinleşip rahatlayınca durumu ifadeedin.

·       Bunları "O" anda yapamıyorsanız;

Ortamdanuzaklaşın. Başka bir şey ileuğraşın. Odayıdeğiştirin. Dışarı çıkıp temiz havaalın.

·        Bunları da yapamıyorsanız;

Karşınızdakine "Ben şu an öfkeliyim, zamana ihtiyacım var, şu an konuşmak istemiyorum" diyebilirsiniz.

Nefes çalışması yapmak, bir yetişkinle konuşmak, yürüyüş yapmak, spor yapmak, resim çizmek, kitap okumak, müzik dinlemek, arkadaşınla konuşmak, 10'dan geriye saymak, çizim yapmak, gülümsemek, su içmek, olumlu konuşmak, o an yapılan her neyse ona ara vermek hepimizin öfkeyi yoğun hissettiğimiz ve olumsuz davranışa doğru giden süreçlerde yapabileceğimiz baş etme becerileridir. Bunları hayatınızda sık uygulamaya çalışın.

Aileler için öneriler;

Öfkenin sağlıklı bir duygu olduğunu kabul etmek öncelikli şarttır. Sağlıklı ifade etme biçimlerini mutlaka uygulamaya çalışın.

Duygu yansıtmaları yapmaya özen gösterin. Böylece çocuklarımızın duygusunu fark etmesine ve anlamlandırmasına yardımcı olacaksınız. "...olduğu için öfkelisin." şeklinde cümleler kurmak duygu yansıtması yapıp çocuklarımızı yargısız dinlememizi sağlar.

Her çocuğun sağlıklı sınırlara ihtiyacı vardır. Öfkelendiğinde kendisine ya da çevresine zarar veren çocukla duygu yansıtması kadar sınırlarına da dikkat etmek gerekir. Öfkeden sonra gelen olumsuz davranışları geçtiğinde çocukla konuşulmalı ve öfkelendiğinde yapabilecekleri anlatılmalıdır. Öfkeli anında konuşmak, yönlendirmeye çalışmak öfke duygusunu daha da artırabilir. Kardeşiyle kavga eden çocuğumuza o an "Sana kardeşine vurmaman gerektiğini söylemedim mi? Güzel güzel paylaşsanıza eşyalarınızı." demek o an yardımcı olmayacaktır. Öfke geçtikten sonra problemi nasıl çözeceğini konuşmak problem çözme becerilerinin gelişmesine de katkı sunacaktır.

Duyguların yoğun hissedildiği anlar öğrenmenin gerçekleşmesi için uygun zamanlar değildir. Bu nedenle sorunu çözmek, konuyu açıklığa kavuşturmak ve yapılabilecekleri belirlemek için karşılıklı sakinleşmeyi bekleyiniz. Çocuğumuzla, eşimizle, komşumuzla, öğrencilerimizle... her ilişkimizde bu maddeyi hatırlamak önemli ve gereklidir.

Çocuklarımızın saldırgan ve öfkeli tepkilerini dikkate alarak hareket etmeliyiz. Yukarıda öfkeyi doğru ifade etme becerilerini aileler olarak uygulamalı, çocuklarımızın da bizden öğrenerek uygulamasına destek olmalıyız.

Hem bizim hem de çocuklarımızın olumlu ilişkiler geliştirebilecekleri etkinliklere katılmalarınısağlamalıyız.

Son olarak her durumda duygularını ifade etmelerine izin verin, paylaşın,tartışın. Ama bunları yukarıda da belirtildiği gibi kriz anı, öfke anı geçtikten sonra yapmaya özen gösterin.

Bu süreçte çözemediğiniz öfke ve saldırgan davranışlar olursa da mutlaka okul rehberlik servisine başvurarak destek alabilirsiniz.

Zeynep Hülya KONYALI

Psikolojik Danışman

Aile Danışmanı